Nhar l-Erbgha nghataw l-ewwel reazzjonijiet ghad-diskors tal-Bagit. Naturalment id-diskors tal-Bagit u d-dokumenti li tqassmu mieghu, l-Economic Survey u l-Estim Generali tal-Gvern, huma voluminuzi u jridu l-hin biex jigu analizzati sew. Issa li ghaddew ftit granet minn fuq id-diskors tal-Bagit, kien hemm ic-cans biex issir analizi aktar profonda u dettaljata.

Dwar il-Bagit 2013, hadna l-kummenti ta’ zewg ekonomisti li ghamlu l-analizi taghhom: ALFRED MIFSUD u l-Professur EDWARD SCICLUNA.

“Il-Bagit ta’ qabel l-elezzjoni dejjem trid tiehdu b’doza ta’ kawtela aktar mis-soltu” – Alfred Mifsud

“L-ahhar Bagit ta’ qabel l-elezzjoni dejjem trid tiehdu b’doza ta’ kawtela aktar mis-soltu ghax il-Gvern ikun qed juza l-bagit bhala ghodda ta’ politika partiggjana aktar milli bhala ghodda biex ikompli jissoda l-ekonomija.

Jekk taqra d-diskors tal-Bagit ta’ qabel l-elezzjoni tas-sena 2008, issib kollox ikkulurit u jfuh u kien jipprogetta deficit ta’ €68 miljuni. Meta wara l-elezzjoni gbidna bilanc u tressaq il-Bagit tas-sena 2009, il-kuluri sparixxew u d-deficit tela’ ghal €200 miljun.

Nahseb li l-istess esperjenza ser nergghu nghaddu minnha din id-darba. Filwaqt li sa Settembru 2012 il-finanzi tal-Gvern ghall-ewwel disa’ xhur tas-sena kienu €93 miljun aghar mill-istess perijodu tas-sena 2011, f’tebqa t’ghajn u bla spjegazzjoni ta’ xejn, il-Ministru bassar li sa l-ahhar tas-sena id-deficit ser ikun €39 miljun ahjar minn tas-sena l-ohra.

Jigifieri li fl-ahhar kwart tas-sena li qed nghixu bhalissa l-Gvern ser jirkupra bilanc pozittiv ta’ €132 miljun aktar mill-ahhar kwart tas-sena l-ohra. Mirakli jigru, izda dejjem qabel l-elezzjoni!

Jekk thares lejn ic-cifri progettati ghas-sena 2013, xi hadd irid jispjega bis-serjetà kif id-dhul mit-taxxa tal-income hu kkalkulat li jizdied b’10% meta l-ekonomija hija progettata li tikber biss b’1.6% f’termini reali u b’4% f’termini nominali. Dan minkejja li l-Gvern naqqas bi 3% it-taxxa fuq il-qliegh ta’ min jaqla’ izjed minn €19,500 sa €60,000.

Is-serjetà titlob li flok il-Ministru jiddedika hafna diskors fuq affarijiet zghar ta’ rilvenza minima fid-diskors twil tal-Bagit, kien xieraq u mehtieg li l-Minsitru jispjega misteri bhal dawn.

Donnok tissuspetta li l-Ministru jaf li mhux se jkun hu nkarigat wara l-elezzjoni, u ghamel bagit ta’ dhul xejn realistiku, biex imbaghad ikollu x’jikkritika lil ta’ warajh meta dawn il-miri jirrizultaw foloz jew ottimisti zzejjed.

Izda l-aktar li jolqtok fil-Bagit hija l-orjentazzjoni rigressiva tieghu. Kull meta fil-Bagits tal-passat twessghu il-faxex tat-taxxa, dawn kienu ta’ vantagg ghal kull min jaqla’ ftit aktar mill-paga minima ‘l fuq. Kulhadd kien igawdi ghax meta l-borma terfaghha ‘l fuq mill-qiegh joghla kollox ‘l fuq anke l-ghatu.

Izda meta bhalma sar f’dan il-Bagit tgholli biss l-ghatu billi tagevola bit-tnaqqis mit-taxxi lil min jaqla’ aktar minn €19,500 sa €60,000 bla ma tgholli l-faxex ta’ min jaqla’ anqas, tkun qieghed tgholli biss l-ghatu u thalli l-borma fejn kienet. Anzi aghar ghax iz-zidiet tal-gholi tal-hajja jibdew jigu ntaxxati, meta dawn huma ntizi biss biex f’termini reali jpattu ghall-inflazzjoni u suppost ihalluk fejn kont.

Dan il-Bagit ghalhekk mhux biss huwa rigressiv, izda mbaghad imur fl-estrem l-iehor u jkompli jkattar il-kultura tad-dipendenza ta’ min jista’ jahdem, izda ma jaqbillux ghax inkella jitlef il-beneficcji socjali.

Kull meta ndahhlu mizuri socjali ghal min jaqla’ anqas mill-paga minima, inkunu qeghdin naghmluha aktar difficli biex il-persuna koncernata tghin ruhha u b’mod gradwali tibda tfendi ghal rasha u tikkontribwixxi u mhux terda’ minn fuq is-socjetà.
Hemm kazijiet fejn stat ta’ dipendenza permanenti huwa inevitabbli minhabba l-mard u cirkostanzi specjali.

Izda hemm hafna kazijiet li qeghdin jizdiedu fejn dan mhuwiex inevitabbli u hemm bzonn li kull kaz jigi studjat fuq bazi individwali biex ic-cittadini li jistghu jahdmu ma jibqghux f’sitwazzjoni li ma jaqblilhomx jahdmu ghax idahhlu izjed mill-beneficcji socjali milli mix-xoghol.”

“Hafna mit-tbatija li jhossu l-familji gejja min-nuqqas ta’ ghaqal fit-tmexxija” – Prof. Edward Scicluna

Bagit mhux normali, hemm min jghidlu surreali, bilfors iqajjem mistoqsijiet godda li normalment ma jitqajjmux f’bagits tas-soltu bhal dawk li Malta rat f’dawn l-ahhar ghexieren ta’ snin.
L-ewwel mistoqsija hi ghaliex Kap tal-Oppozizzjoni li qed jitlob il-fiducja tal-poplu biex ibiddel id-direzzjoni permezz ta’ gvern gdid kellu jiggarantixxi bagit ta’ haddiehor, meta jidher li ghandu l-fakultà li jibdlu meta jkun fil-gvern.

Hemm tliet ragunijiet ghala sar dan. L-ewwel nett biex il-pajjiz ma jibqax imdendel f’ansjetà dwar x’ser jigri ghal hafna xhur ohra.
Il-pajjiz ilu mill-inqas sena f’dan l-istat infelici kkawzat minn problemi li gabet maghha t-tmexxija xejn ghaqlija ta’ gvern li sejjah lilu nnifsu GonziPN. Dr Muscat hareg ghonqu minn naha tal-Oppozizzjoni biex din l-instabbilità jnaqqasha.

It-tieni raguni hi li l-Bagit, bhal kull munita, ghandu zewg nahat. Naha wahda ghandek it-taxxi u n-naha l-ohra ghandhek in-nefqa.
Is-sens komun jghidlek li billi t-taxxi dahlu fis-sehh dakinhar li thabbar il-Bagit billi zdiedu l-prezzijiet fuq is-sisa tas-sigaretti, siment, petrol u diesel, ma tistax twarrab il-mizuri li thabbru fl-istess waqt u li jaffettwaw faxex tas-socjetà, Maltija inkluzi il-pensjonanti.
In-nofs negattiv tal-pakkett dahal fis-sehh minnufih. Ghaliex in-nofs pozittiv ghandu jibqa’ mdendel. Il-familji milquta gew moghtija s-serhan il-mohh dwar dan.

It-tielet raguni hi li kontra dak li jahsbu xi whud, bagit tista’ ddawru mill-lum ghal ghada, bhal ma nhobbu nghidu bil-Malti “iddur fuq sixpenz”. Ghal kuntrarju bagit iktar qisu tanker taz-zejt milli karozza zghira. Irid jiehu tul ta’ zmien sew biex iddawwru.

Il-qafas tal-bagit ikun miftiehem mal-Kummisjoni Ewropea u mhabbar lill-organizzazzjonijiet internazzjonali bhal ma huma l-Fond Monetarju Internaz-zjonali (IMF) u t-tliet Rating Agencies – Standard & Poors, Fitch u Moodys bi kwazi sena bil-quddiem.

Jigifieri gvern gdid li jitla’ fl-ewwel tlett xhur tas-sena ddiehla, irid ixammar biex jibni l-qafas ghas-sena ta’ wara, jigifieri ghall-2014 u mhux jintilef iraqqa’ u jbiddel dak li kien thabbar qabel.

It-tieni mistoqsija valida hi din: allura biex il-pajjiz jibda jgawdi mill-bidla fid-direzzjoni tal-gvern irid jistenna sena ohra? Ma kienux bizzejjed dawn il-25 sena ta’ tmexxija b’politika li rrizultat b’pizijiet kbar permezz tad-dejn?

Huwa minnu li bidla vera fid-direzzjoni tissarraf primarjament permezz tal-bagit. Imma veru wkoll li l-mizuri mhabbra fil-bagit f’dawn l-ahhar snin m’humiex kollox.
Il-familji Maltin kollha jghidulek li l-bagit ftit kienu ghadhom jaghtu kasu ghaliex hafna mill-gholi tal-prezzijiet li jxejnu l-ftit mizuri pozittivi tal-bagit kienu jigu bejn bagit u iehor.

Iz-zieda fil-hlasijiet ghas-servizzi ta’ agenziji governattivi inkluz il-MEPA, L-MFSA, l-qrati, u l-hafna multi esagerati dejjem thabbru bejn bagit u iehor.

Wiehed irid jifhem li hafna mit-tbatija li jhossu l-familji gejja minn nuqqas ta’ ghaqal fit-tmexxija u decizjonijiet hziena. Li l-Kabinett jaghti lilu nnifsu kumpens bil-mohbi ta’ 500 ewro fil-gimgha ma kienitx imnizzla fl-ebda bagit.

Li l-Prim Ministru jiddeciedi li jaghti rigal lilu innifsu – il-binja ta’ parlament gdid u li ser titfa’ piz finanzjarju fuq il-pajjiz, ma kienet fl-ebda bagit. Tiftakar li nholqot Special Purpose Vehicle apposta biex ma jkolliex bzonn tidher fil-bagit.

Li tmur ghad-decizjoni hazina li topera impjant tal-energija biz-zejt msejjah heavy fuel u li jniggez l-arja u jmarrad hafna nies, ma kienet imnizzla fl-ebda bagit.

Li tibni sptar li sew miljuni kbar biex wara ssib li nieqes minn numru ta’ sodod, kienet rizultat minn nuqqas ta’ ppjanar ghaqli u mhux minn xi bagit partikulari.

Nista’ nibqa’ sejjer hekk bil-lista twila ta’ decizjonijiet hziena, ta’ prijoritajiet hziena u frott ta’ direzzjoni hazina, li ma stennietx l-ebda bagit biex titwettaq. Ghalhekk Partit Laburista fil-gvern jista’ jbiddel id-direzzjoni tal-pajjiz, jimxi fuq prijoritajiet li jkunu mmirati lejn il-familja u mhux lejn xi klikka minghajr ma jistenna bagit iehor.

L-ahhar mistoqsija hi jekk il-mizuri mweghda f’dan il-bagit hux ser ihallu flus bizzejjed biex tinzamm il-weghda li nnqasu il-kontijiet tad-dawl. Din il-mistoqsija hi gejja minn min irid johloq konfuzjoni fl-imhuh milli min genwinament irid ikun jaf.

Fil-kaz tal-energija l-problema mhix bhal xi mizura li kellna fil-bagit li biex taqta’ r-rata ta’ taxxa ta’ xi kategorija partikulari, titfa’ l-piz taghha fuq il-poplu kollu billi toghllilu l-prezz tal-petrol u d-diesel u taxxi ohra.

Il-prezz gholi li qeghdin inhallsu hu frott ta’ nuqqas ta’ ppjanar u decizjonijiet hziena tal-passat kif ukoll mehuda f’dawn l-ahhar xhur.
Biex tikkoregihom b’mod sostenibbli irid ikollok pjan tal-produzzjoni u distribuzzjoni tal-energija, sew konvenzjonali u dik alternattiva. B’hekk biss issolvi l-problema.

Fil-frattemp wiehed irid isolvi l-problema finanzjarja serja li hemm fl-Enemalta li dan il-gvern ser ihalli bhala parti mit-testment mimli djun lill-familji Maltin u Ghawdxin.

X’jigri jekk ma jghaddix il-Bagit?

Hafna qeghdin jistaqsu x’jigri ezattament jekk il-Bagit ma jigix approvat. Jaqa’ l-Gvern? Tissejjah minnufih elezzjoni generali? Minghajr bagit, il-Gvern se jkollu minn fejn ihallas il-pagi, l-beneficcji socjali u l-pensjonijiet?

Il-Bagit minnu nnifsu huwa vot ta’ fiducja, imma li jista’ jghaddi wkoll bil-casting vote tal-Ispeaker.

Jekk ma jghaddix il-Bagit, il-Gvern jigi sfiducjat u jaqa’. Il-Prim Ministru Gonzi digà ddikjara li jekk ma jghaddix il-Bagit, jigi xolt il-Parlament u tisejjah l-elezzjoni minnufih. Il-Prim Ministru Gonzi fil-fatt ma jkollu ebda ghazla f’sitwazzjoni bhal din hlief li jirrakkomanda x-xoljiment tal-Parlament.

Il-Prim Ministru m’ghandux ghazla u qieghed jiddikjara l-ovvju meta jghid li jekk ma jghaddix il-Bagit, ikollu jsejjah l-elezzjoni, imma qieghed jaghmel dan biex jitfa’ aktar pressjoni fuq Franco Debono illi jekk jivvota fuq il-Bagit, il-vot tieghu awtomatikament iwasal ghall-waqgha tal-Gvern.

Xi rwol ghandu l-President tar-Repubblika f’sitwazzjoni bhal din?
Id-decizjoni dwar ix-xoljiment tal-Parlament qabel iz-zmien teknikament jehodha l-President tar-Repubblika fuq parir tal-Prim Ministru. Il-President f’Malta jimxi tista’ tghid dejjem fuq il-parir ta’ min ikun Prim Ministru. Imma din hija wahda mill-ftit sitwazzjonijiet fejn il-President jista’ jagixxi minn jeddu u b’mod differenti mill-parir tal-Prim Ministru.

F’sitwazzjoni fejn jista’ jkollok il-Gvern u l-Prim Ministru attwali li gie sfiducjat mill-Parlament fil-vot dwar il-Bagit, il-President jista’ jesplora jekk huwiex il-kaz jekk fil-Parlament jezistix xi deputat iehor li jgawdi l-appogg tal-maggoranza tad-deputati parlamentari. Imma peress li fi kwalunkwe kaz din il-legizlatura waslet fit-tmiem taghha, huwa improbabbli ferm li l-President jaghti l-inkarigu lil xi deputat iehor biex jifforma gvern.

Meta jiskadu ezattament il-hames snin ta’ din il-legizlatura?
Il-Parlament jigi fit-tmiem naturali tieghu mal-gheluq tal-hames snin mill-ftuh, l-ewwel seduta tal-legizlatura. L-ahhar elezzjoni generali saret fit-8 ta’ Marzu 2008. Il-Parlament jitlaqqa’ ghall-ewwel seduta tieghu mhux aktar tard minn xahrejn mill-pubblikazzjoni tar-rizultat ufficjali tal-elezzjoni generali.

L-ewwel seduta tal-Parlament f’din il-legizlatura saret fl-10 ta’ Mejju 2008. Igifieri l-aktar li jista’ jtawwal dan il-Parlament huwa sad-9 ta’ Mejju li gej. L-elezzjoni generali imbaghad trid issir mhux aktar tard minn tliet xhur mix-xoljiment tal-Parlament. Dan ifisser li l-Gvern, ghas-sahha tal-argument, jista’ jwassal sal-ewwel gimgha ta’ Awwissu tal-2013.
Meta jigi xolt il-Parlament, irid jghaddi terminu minimu ta’ 33 gurnata sa massimu ta’ tlett xhur biex issir l-elezzjoni generali.

X’jigri jekk m’jghaddix il-Bagit mill-mizuri mhabbra fil-Bagit?
Il-mizuri fiskali, zieda fit-taxxi, sisa ecc jiskattaw b’effett immedjat, mill-ghada tal-Bagit. Imma l-beneficcji mhabbra fil-Bagit, jekk il-Bagit ma jkunx approvat mill-Parlament, irid ikun il-Gvern elett fl-elezzjoni generali li jmiss li jimplimenta dawn il-mizuri billi jipprezenta l-Bagit tieghu u jikseb l-approvazzjoni tal-Bagit mill-Parlament il-gdid.
Il-Mexxej Laburista Joseph Muscat huwa impenjat li l-beneficcji mhabbra fl-ahhar diskors tal-Bagit ta’ GonziPN, jimplimentahom Gvern Laburista gdid. Ghalhekk il-Partit Laburista qieghed isostni li GonziPN iwieghed, u Gvern Laburista gdid iwettaq.

Jekk ma jigix approvat il-Bagit, minn fejn se jithallsu s-salarji tal-impjegati tal-Gvern, il-beneficcji socjali, il-pensjonijiet ecc sakemm jigi elett parlament gdid u jigi ffurmat gvern gdid?
Kemm il-Kostituzzjoni u anki u l-Ligi dwar l-Amministrazzjoni Finanzjarja u l-Verifika jippdovdu ghal sitwazzjoni bhal din. Il-ligi tghid li jekk l-Att ta’ Approprjazzjoni (il-Bagit) ma jkunx gie fis-sehh fil-bidu ta’ xi sena finanzjarja, il-Ministru tal-Finanzi jista’ jawtorizza l-hrug ta’ flejjes mill-Fond Konsolidat sabiex tigi milqugha dik in-nefqa li jidhirlu mehtiega sabiex jitmexxa l-Gvern ta’ Malta.

Izda flejjes hekk awtorizzati biex jinhargu ghal xi servizz li jrid ikun ta’ xorta rikorrenti, ma ghandhomx jeccedu parti wahda minn tlieta tal-ammont ivvotat ghal dak is-servizz fil-ligi ta’ Approprjazzjoni ghas-sena finanzjarja ta’ qabel.

Imma s-setghat moghtija lill-Ministru b’dan l-artikolu ma jestendux ruhhom ghall-perijodu aktar mill-ewwel erba’ xhur ta’ xi sena finanzjarja jew aktar mill-gurnata li fiha l-Att ta’ Approprjazzjoni ghal dik is-sena jibda jsehh, liema jkun l-ewwel.

 

 

– Kullhadd, Krista Caruana : Saturday, 01 December, 2012