Jekk wieħed jiddeċiedi li jItgħallem l-ekonomija, l-ewwel lezzjoni li jisma hija li l-bniedem sew ix-xewqat u sew il-bżonnijiet tiegħu huma ferm akbar mir-riżorsi li għandu biex jissodisfahom. U għalhekk tinħoloq problema. Din hija problema ta’ kull familja, ta’ kull pajjiż u ta’ gruppi ta’ pajjiżi. Tħares fejn tħares anke lejn l-akbar pajjiż fid-dinja tirrealizza li r-riżorsi tiegħu l-art, in-nies li jaħdmu, l-kapital, il-makkinarju, tgħodd kemm tgħodd issib li fl-aħħar trid tieqaf, għaliex dawk huma r-riżorsi. Tista’ tiġbed sinjal mad-dawra tagħhom.
Hu għalhekk li għandek dik id-diskrepanza bejn il-bżonnijiet u xewqat ta’ x’wieħed jew il-pajjiż x’jixtieq jagħmel u r-riżorsi tiegħu.
L-ekonomisti għandhom ċertu termini tagħhom. Huma jitkellmu bil-bżonn ta’ għażla għaliex hemm limitu u m’għandekx riżorsi u m’għandekx flus u għalhekk trid tagħżel. Dik hija l-problema; fis-sens li tiġi ffaċjat b’sitwazzjoni li ma tieħux gost biha li l-pajjiż irid jagħżel u jiddeċiedi. Trid tagħmel il-prioritajiet. X’inhu l-aktar importanti f’dak li għandu x’jaqsam mal-interess pubbliku?
Definizzjoni li hija diffiċli biex tasal għaliha pero’ wieħed għalhekk jitla fil-politika biex jieħu responsabilita’ ta’ x’inhuma l-prioritajiet tal-pajjiż. Min għandu l-akbar bżonn? Il-morda? It-tfal? Il-pensjonanti? Nibdew sejrin b’dik l-iskala umbgħad l-aktar wieħed li jiflaħ ikun dak li jista jistenna. Dawn huma affarijiet elementari pero mhuwiex faċli li wieħed jittraduċihom fir-realta’.
Nieħdu l-Baġit tal-Gvern. Hawnhekk kulħadd jagħmel it-talba tiegħu. Meta nieħdu dawn il-miżuri kollha flimkien, it-talba tkun erba’ jew ħames darbiet ta’ kemm il-Ministru għall-Finanzi jew il-Gvern għandu għad-dispożizzjoni tiegħu. Imma jgħidulek “Għandek Surplus.”
Fil-każ ta’ Malta, id-dħul tal-pajjiż laħaq il-ħame biljuni u nofs li hija somma fenominali imma ħafna mill-ispejjeż huma diġa determinati u jkompli mas-snin ta’ qabel. Jekk inti għandek elf miljun salarji għall-pulizija, l-infermiera u t-tobba u kull min jaħdem mal-Gvern dawn iridu jitħalsu. It-terz ta’ dik il-kwantita’ b’materjal li jridu jaħdmu biha. Fil-każ tal-infermiera u t-tobba għandek il-mediċini mentri l-pulizija għandhom il-makkinarju u affarijiet oħra. Meta tara dan il-qafas, tinduna li x’jibqa’ għall-Gvern għall-quddiem hija limitata. Għalhekk trid tfassal abbażi ta’ dak li jkollok. Id-domanda hija kbira u l-pressjonijiet huma kbar. Dan il-Gvern jerfa r-responsabilita’ u jiddeċiedi u wara jippreżenta. Sta għall-individwu u l-familji Maltin u Għawdxin li jisimgħu fil-ġurnata tal-Baġit dwar dak li l-Gvern għandu xi jħabbar u l-pjan tiegħu għas-sena li ġejja.
Il-Ġimgħa 3 ta’ Ottubru 2019