Il-probabilita’ hi li l-biċċa l-kbira tal-qarrejja ta’ dan l-artiklu ma rawx b’għajnejhom ir-Rapport tekniku ta’ Standard & Poor’s, u inqas minn hekk li kellhom l-opportunita’ li jaqrawh. Ma niskantawx allura li billi kull ma jisimgħu huma l-interpretazzjonijiet ta’ xi esperti u persuni oħra ta’ biċċiet ’l hawn u ’l hemm  mir-rapport, il-konfużjoni u d-dubji jikbru.  Jgħidulek, lil min ser temmen?

Nixtieq ħafna li b’dan l-artiklu nkunu nistgħu mhux biss naqrawh flimkien imma nifhmu kif għandna ninterpretaw dak li nsibu.

Qabel ma jsir dan wieħed irid japprezza li rapport bħal dan ma jibbażax biss fuq l-istatistika, imma wkoll fuq diskussjonijiet fit-tul li fuq medda ta’ xhur isiru mal-ogħla uffiċjali tal-Gvern, tal-Bank Ċentrali, kif ukoll ma’ istituzzjonijiet u esperti ewlenin oħra. Għal dawn l-aħħar ħmistax il-sena kienu ħafna drabi li dawn ir-rating agencies kellhom laqgħat miegħi bħala ekonomista li forsi kelli opinjonijiet daqsxejn differenti minn dawk li jkollhom l-uffiċjali tal-gvern. L-aħħar laqgħa li kelli ma’ Standard & Poors kien f’Tokyo  f’Ottubru tas-sena l-oħra waqt li kont qed nattendi il-laqgħa Annwali tal-IMF u l-World Bank. Il-persuna li kellimt huwa in charge minn pajjiżna u wkoll kien l-istess persuna li responsabbli mill-Istati Uniti. Dan sar ftit wara li huwa kien iltaqa’ wkoll mal-gvernatur tal-Bank Ċentrali ta’ Malta, il-Prof Bonnici.

 

 

Għal din ir-raġuni wieħed ma jistax ikun emmnut u jimplika li r-rapport sar fid-dawl ta’ dak li qed jintqal bħalissa mill-oppożizzjoni fuq il-pjan tal-enerġija. Ir-rapport ta’ S&P ma sarx f’ġurnata waħda bħal ma sar dak li ordna Tonio Fenech dwar il-proposta tal-PL fuq ir-roħs tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma.

Meta nħarsu lejn l-ewwel paragrafu ta’ l-ewwel faċċata nsibu lil S&P tagħtina assunt tad-deċiżjoni tagħhom li twaqqa’ r-rating ta’ pajjiżna għal BBB+ minn A- hu l-fatt li l-waqa’ tal-gvern riżultat li ma għaddiex il-Budget tiegħu ser “tqajjem mistoqsijiet dwar l-abbilita’ tal-gvern li jibni mill-ġdid dik il-flessibilita’ fiskali li kien tilef gradwalment, u tirrisolvi r-riskji baġitarji rikurrenti kkawżati minn entrapriżi tal-gvern li qed jagħmlu t-telf.”

Itfgħu għajnejnkom fuq il-kliem “li kien tilef gradwalment”. Mela il-gvern ilu s-snin jitlef dik il-flessibilita’ fiskali. Iktar ‘l isfel insibu li din il-flessibilita’ fiskali naqset minħabba d-djun kbar. Bil-75% dejn u 20% garanziji jitilgħu għal 95%.  Il-gvern hu ristrett. Ma ħalliex riżorsi biex jagħmel tajjeb għad-djun tiegħu jew dawk tal-parastatali bħalma hi l-Enemalta. Hemm xi ngħidu iżjed wara kundanna bħal din?

Niġu issa għal fatturi sew pożittivi u sew negattivi li wasslu għal dan il-ġudizzju sever tar-rating agency S&P.  Forsi b’sorpriża għal xi wħud l-unika fattur pożittiv li jsemmu hu li l-istituzzjonijiet politiċi ta’ pajjiżna huma meqjusa minnhom bħala b’saħħithom. Jiġifieri S&P jħossu li l-partiti ma humiex ta’ theddida għall-ekonomija Maltija. Jgħidulna li t-theddida hi l-piż kbir tad-dejn tal-gvern, is-self qawwi tal-privat, il-garanziji tal-gvern għall-enterpriżi li jarawh sinifikanti,  u l-partiċipazzjoni baxxa tan-nisa fis-suq tax-xogħol.

Jiġifieri minn naħa waħda d-dejn li akkumula l-gvern tul is-snin, li mill-2008 ‘l hawn jien nikkalkula żdied  b’50 fil-mija u li agħar minn hekk dan id-dejn ma waqafx tiela.  Qiegħed idaħħal il-pajjiż fi sqaq fejn ma jkux jista jimmanuvra b’ċertu flessibilita biex jieħu dawk id-deċiżjonijiet li jaqbel lil pajjiżna. Filwaqt minn naħa l-oħra pajjiżna qed isofri minn riżorsi produttivi li mhux qed jiġu wtilizzati u b’hekk m’aħniex nilħqu l-potenzjal ekonomiku kollu ta’ pajjiżna.  Jista’ jkollna tkabbir ekonomiku akbar imma nippreferu nħallu ħafna nies qiegħda. Mhux jirreġistraw imma xorta ma jagħtux kontribut. Il-midja Nazzjonalista skandalizżat ruħha għax għidt li jekk inqabblu s-sitwazzjoni ta’ pajjiżna ma’ pajjiż bħal Spanja fejn kulħadd huwa xxukjat bil-qagħad għoli li għandhom speċjalment fost iż-żgħażagħ, xorta nsibu li hemm proporzjon ta’ nies jaħdmu kemm xejn ikbar minn tagħna (51.4% fi Spanja u 51.2% f’Malta).

Imma veru li malli jgħaddi l-Baġit jergħu jgħollulna r-rating kif qal il-Prim Ministru?

Mhux minnu. S&P din id-darba kienu ċari. Jekk irridu r-rating terġa titla’ rridu nżidu t-tkabbir ekonomiku mingħajr ma nwessgħu d-defiċit fuq il-kont kurrenti estern bħal ma għamilna għal snin sħaħ qabel 2011, u li nwaqqgħu d-dejn pubbliku u l-garanziji tal-gvern b’mod sostenibbli. Dawn huma ż-żewġ kundizzjonijiet.

Dwar il-periklu li jniżżlu r-rating iktar l-isfel jiġifieri għal BBB- u jaqgħu fl-iktar livell baxx ta’ bonds li wieħed jixtri mis-suq mingħajr ma jkun qed jissogra u jispekula bil-kbir hu billi ma nħallux d-defiċit baġitarju ma jogħliex iktar minn 2.5% fl-2013, u li l-imgħax fuq id-dejn ma jogħliex iktar minn 10% tal-PGD fejn illum huwa ta’ 8.2%.

Il-kitba fuq il-ħajt hija tant ċara li ma għandiex bżonn ta’ interpretazzjoni. Min irid iħawwad l-imħuħ bil-ħmerijiet u statistika falza jitlef il-kredibilita’ tiegħu mal-poplu Malti. Mhux ta’ b’xejn ngħid li l-ikbar downgrade li ta dan ir-rapport kienet lil kredibilita’ ta’ Tonio Fenech li mhux biss bħala Ministru wassal lill-pajjiżna f’din is-sitwazzjoni miskina imma għaliex ikompli jiżgwida lil poplu Malti dwar is-sitwazzjoni ekonomika vera ta’ pajjiżna.

 

 

– l-orizzont : It-Tnejn, 21 ta’ Jannar, 2013.